Margreet van Uffelen van Omlab:
“Waarde voor bouw én natuur met grondstoffen die al in omloop zijn”
Een van de bedrijven die werken met Recell® als grondstof is Omlab. Omlab is een circulaire biobased studio die onderzoekt, ontwerpt en maakt met 100% respect voor de natuur. Omlab is ervan overtuigd dat de bouw, bodem en biodiversiteit een drie-eenheid moet vormen. Een bedrijf kortom waarmee wij graag samenwerken. Over het hoe, waarom en waarheen spraken we met Margreet van Uffelen, samen met Huub Looze oprichter van Omlab.
Net als veel bedrijven die werken aan een circulaire biobased economie is Omlab nog vrij jong. Samen met Huub Looze startte Margreet van Uffelen het bedrijf eind 2019. “In 2016 organiseerden we in Biobased City Bergen op Zoom voor het eerst samen een project: een biobased pop-up & grow store.” Het duo was ontwerper, curator, organisator en verantwoordelijk voor het verhaal er omheen. De pop-up store toonde zeer uiteenlopende producten: van vaatdoekjes van aardappelzetmeel tot en met skateboards en een racefiets van composiet, allemaal gemaakt met hernieuwbare grondstoffen. Met als doel ‘biobased’ bekend en toegankelijk te maken voor een breed publiek.
“Hier is het idee voor Omlab gegroeid. We wilden een plek inrichten waar ontwerpers, designers en beleidsmedewerkers terecht konden voor expertise, maar ook voor het biobased maken van een eigen project. Een broedplaats, die uiteindelijk is uitgegroeid tot een kraamkamer waar we nu ons eigen circulaire materiaal ontwikkelen.”
Onderzoeken en kennis delen
Ze vonden een pand op een oud kazerneterrein in Arnhem dat ze transformeerden tot woon- en werkplek. “Hier verzinnen we dingen, we proberen uit, maken een mengsel, printen ermee. Zo bouwen we steeds verder. En dat doen we samen met anderen. De ene keer onderzoeken we samen met een bedrijf, een collega-designer of onderzoeksinstelling, de andere keer is dat een ontwerper die met zijn materiaal wil leren printen. Dan gaat het om het verbeteren van het mengsel, en het onder de knie krijgen van de printtechniek. Weer een andere keer zijn het beleidsmedewerkers of junior-architecten die meer willen weten over de mogelijkheden van biobased materiaal.
Soms zijn materialen nog weinig constructief. Dan bekijken we hoe je er als designer of architect een rol in kunt spelen om het materiaal tóch toe te passen.” Zo is Omlab zowel een designstudio die eigen materiaal ontwikkelt (“we zijn sterk in materiaalonderzoek”) als een partner om het verhaal van hergebruikte en plantaardige grondstoffen voor bouw en infra verder te brengen. “Soms is dat letterlijk in lezingen en kennisdelen, maar we nemen ook deel in het onderzoek van anderen. Zodat we bijdragen aan hun materiaal, product of kennis.”
Klimaatverandering als katalysator
“De klimaatverandering is al heel ver heen. Met z’n allen moeten we een kanteling weten te bewerkstelligen. Hierin voelen wij ons deel van een groter geheel, zowel in de bouw – van Gideon, als klimaatactivisme – tot en met de True Price beweging. De echte prijs van dingen, die vertegenwoordigt naar ons idee eigenlijk alles wat er veranderd moet worden. Vervuilers moeten betalen voor wat ze doen – denk aan luchtvaart, bouw, etc. – en dan krijg je een heel ander verhaal. Want steek je je geld in CO2-opslag, of zorg je voor vermindering van uitstoot door andere producten te gebruiken? Er gaan miljarden richting fossiele industrie, maar helaas veel minder naar klimaatoplossingen.”
Omlab en Recell®
Omlab begon met virgin grondstoffen, die via webshops eenvoudig toegankelijk waren. “Als proof of concept dat het kon, maar we hadden begin ’20 niet gelijk toegang tot circulaire grondstoffen. De eerste prints waren wit, met krijt uit een Franse groeve, nieuwe cellulose en een bindmiddel. Het doel was: elke grondstof vervangen door een circulaire. Die lat ligt heel hoog. Dankzij de waterschappen zijn we heel snel in contact gekomen met de juiste partijen. Toen zijn we nieuwe cellulose gaan vervangen door circulaire.” Het hergebruikte aandeel in de prints van Omlab zit nu op 98%, de rest is nieuw-biobased. Omlab werkt eraan om die laatste procenten ook circulair te maken of van een lokalere plantaardige grondstof.
In het printmateriaal dient de tertiaire cellulose van Recell als wapening, vergelijkbaar met het staal in gewapend beton. “Ons idee was: we moeten met afvalstromen die er in de markt zijn, waarde kunnen toevoegen aan de bouw en bijdragen aan de verandering die nodig is.”
Het bijwonen van de opening van de Kaumera-fabriek in Zutphen eind 2019 voedde het idee dat wat Omlab deed, schaal moest hebben. “Het is steeds onze overtuiging geweest dat er al zó veel materiaal in omloop is, dat je er geen nieuwe aan toe hoeft te voegen. Voor de bouw moeten we kunnen aantonen dat het materiaal sterk gemaakt kan worden en waarde heeft. Waarde omdat je bijvoorbeeld materiaal bespaart, of omdat je circulaire grondstoffen inzet. Daar maken we voorbeelden voor en starten we samenwerkingen voor op.”
Papier met ervaring
Voor de materialen die Omlab maakt, hebben ze inmiddels beproefde recepten. “We kunnen de kwaliteit dus borgen, omdat we de samenstelling van de grondstoffen kennen. Wij weten inmiddels dat Recell® afkomstig uit reststromen van rioolwaterzuiveringen voor ons beter geschikt is dan wanneer het bijvoorbeeld uit een papierstroom komt. Een partner zei eens voor de grap: ‘papier uit de RWZI heeft meer ervaring’.”
Gebouwde omgeving
De studio ontwikkelt onder andere duurzame bouwmodules en vogelnestkasten zonder beton. Omlab richt zich op de gebouwde omgeving. “Architecten, bouwers, aannemers in bouw en infra. We werken met 100% respect voor de natuur. We tasten de aarde niet aan om grondstoffen te oogsten, wat goed is voor de biodiversiteit. En we zorgen ervoor dat ons proces zo energievriendelijk mogelijk is en materiaalbesparend. Daarnaast moeten de toepassingen voor buiten ook iets teruggeven aan de natuur.”
Materiaal dat al in omloop is
Het 3D-printen is voor Omlab heel belangrijk, omdat ze werken met ‘arme’ afvalstromen. “Met wat er nu gaande is qua klimaatverandering, moeten we alles op alles zetten om te ontwerpen en maken met het materiaal dat al in omloop is! Daarvan ontwikkelen we emissiearme prototypes en daar vandaan ontwikkelen we door.”
“Onze materialen lijken op klei maar hebben andere eigenschappen als het droogt. Het vereist slimme techniek en goed design. Met beton kun je bijvoorbeeld een vorm printen en dan staat het; het hardt uit terwijl je print. Wij werken zonder delfstoffen, fossiele grondstoffen of chemie. Dus voegen we absoluut geen beton of cement toe. Met slimme ontwerpen en hoogwaardige technologie als 3D-printen lukt dat goed.” De modules van Omlab zijn zo sterk als gipsbeton (C8 in betonsterkteclassificaties), en de studio test binnenkort materiaal dat waarschijnlijk al twee keer zo sterk is.
Bijdragen aan verandering is de impact waar Omlab op uit is. Omlab onderzoekt daarom samen met een betonbedrijf, een wegenbouwer en een gemeente of de infra-modules ook industrieel kunnen worden geproduceerd. “Bij opschaling komen hoge kosten kijken. Dan moet je weten of het kan. In onze werkplaats ontwikkelen we eerst op kleine schaal, voeren we tests uit en werken we toe naar een concrete demo op locatie.”
Bouwen aan biodiversiteit
Samen met zijn partners heeft Omlab verschillende materialen ontwikkeld: BuildMatterial en ItBetterMatter. “BuildMatterial (genomineerd voor de Jan Terlouw Innovatie-ambitieprijs 2022) is echt voor de bouw bedoeld. Dit zijn we samen met het innovatief ontwikkelende bouwbedrijf Bruil aan het doorontwikkelen voor binnentoepassingen. We zijn er al heel ver mee. Daarnaast onderzoeken we Building Biodiversity, bouwen aan biodiversiteit. Hoe kunnen biologisch afbreekbare materialen voor bouw en infrastructuur de (stedelijke) biodiversiteit ten goede komen?”
“Dit onderzoek presenteerden we voor het eerst op de Dutch Design Week 2022. Dat doen we door heldere keuzes te maken in de herkomst van de grondstoffen, productie, gebruik én end-of-life. De start is dus: het materiaal niet oogsten in grote afgravingen in Frankrijk of elders. De toepassingen moeten iets teruggeven aan de natuur. Met dit onderzoek ontstaat ook een materialenbibliotheek, met allerlei voorbeelden.” Doel van het onderzoek is om een deel van het beton en kunststof te vervangen door natuurvriendelijke toepassingen in de gebouwde omgeving.
De ongeduldige opdrachtgever
Voor bedrijven als Omlab is het nog opboksen tegen de lineaire bouwmethodes. “Maar er zijn nieuwe rekenmethodes in ontwikkeling, dus er komt beweging in. Wat wij nodig hebben, is een ongeduldige opdrachtgever, die nú wil vernieuwen. Maar die aan de andere kant de tijd heeft om met ons mee te denken, te testen, eisen te stellen. Om zo samen een product te ontwikkelen. Wij zijn ervan overtuigd dat de vernieuwers van de bouw ons wel weten te vinden.”
Fotocredits: Foto’s Omlab: Suzanne Valkenburg. Foto 3D-geprinte wand: about.today.
Meer weten over Recell®?
Naast de reststromen van rioolwaterzuiveringen gebruikt Recell ook andere onbenutte, complexe reststromen die cellulose bevatten. Wil je meer weten over de mogelijkheden van Recell®? Laat dan een bericht achter, dan nemen we binnenkort contact met je op.